Od dnia 1 stycznia 2017 r. istnieje możliwość produkcji i zbytu żywności produkowanej w gospodarstwie w ramach tzw. rolniczego handlu detalicznego (RHD).
Do tej pory rolnicy mieli możliwość sprzedaży produktów rolno-spożywczych w ramach tzw. sprzedaży bezpośredniej oraz działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.
Zgodnie z wprowadzonymi zmianami rolniczy handel detaliczny (RHD) polega na zbywaniu konsumentowi finalnemu żywności pochodzącej w całości z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym. Konsument finalny z kolei oznacza ostatecznego konsumenta środka spożywczego, który nie wykorzystuje żywności w ramach działalności przedsiębiorstwa spożywczego.
Zatem w ramach RHD możliwe jest zbywanie wyłącznie konsumentowi końcowemu zarówno surowców jak i żywności przetworzonej np. dżemy, soki, przetwory owocowo-warzywne, oleje, napoje bezalkoholowe, przyprawy, pieczywo, potrawy np. pierogi, kopytka, placki ziemniaczane oraz produkty mięsne, produkty mleczne, produkty złożone.
Produkcja i zbywanie żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego:
- mogą być dokonywane w ilościach dostosowanych do potrzeb konsumentów;
- nie mogą stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności i wpływać niekorzystnie na ochronę zdrowia publicznego;
- podlegają nadzorowi organów odpowiednio Państwowej Inspekcji Sanitarnej albo Inspekcji Weterynaryjnej;
- są dokumentowane w sposób umożliwiający określenie ilości zbywanej żywności;
- nie mogą być dokonywane z udziałem pośrednika.
Nie można sprzedawać żywności wyprodukowanej w ramach rolniczego handlu detalicznego do szkół, restauracji, sklepów oraz do innego rodzaju „pośredników”.
Sprzedaż żywności wyprodukowanej we własnym gospodarstwie
może odbywać się w miejscu jej wytworzenia, na wystawach, festynach, targach, kiermaszach. Jej sprzedaż będzie możliwa tylko bezpośrednio do konsumenta końcowego z gospodarstwa rolnika. Obszar sprzedaży nie jest określony ani zawężony terytorialnie
W miejscu zbywania żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego umieszcza się w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta:
- napis „rolniczy handel detaliczny”;
- dane obejmujące:
- imię i nazwisko albo nazwę i siedzibę podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny,
- adres miejsca prowadzenia produkcji tej żywności, c) weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny, o ile taki numer został nadany.
Maksymalna ilość żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakres i sposób dokumentowania tej ilości zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania.
Działalność w ramach RHD wymaga rejestracji zakładu (bez zatwierdzania).
W tym celu należy złożyć, w przypadku zamiaru prowadzenia produkcji i sprzedaży:
- produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego (żywności złożonej) – do właściwego powiatowego lekarza weterynarii
- żywności pochodzenia niezwierzęcego – do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego– wniosek o wpis zakładu do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
Wymagania higieniczne
Obowiązują przepisy rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych – załącznik II.
Produkcja żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego może być prowadzona m.in. w kuchniach i pomieszczeniach przydomowych (pomieszczeniach używanych jako prywatne domy mieszkalne). Działalność ta może być też prowadzona w małym przydomowym zakładzie. Możliwe jest też wykorzystywanie do wytworzenia takiej żywności tzw. „inkubatorów przetwórstwa lokalnego”.
Inkubator przetwórstwa lokalnego to zakład przetwórczy udostępniany lokalnym rolnikom w celu przetwarzania produktów pierwotnych pochodzących z ich gospodarstw. Rolnik korzysta z usługi udostępniania pomieszczeń oraz urządzeń i sprzętu kuchennego inkubatora.
Dla rolniczego handlu detalicznego, który będzie dotyczył produkcji żywności w warunkach domowych, zastosowanie ma rozdział III załącznika II w/w rozporządzenia, który dotyczy pomieszczeń używanych głównie jako prywatne domy mieszkalne, ale gdzie regularnie przygotowuje się żywność w celu wprowadzania do obrotu. Są to wymagania podstawowe – główne kryteria, które muszą być spełnione, aby został osiągnięty cel jakim jest bezpieczeństwo żywności.
Przy wdrażaniu wymagań higieniczno-sanitarnych, pomocne mogą być „Wytyczne Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej przy produkcji żywności niezwierzęcego pochodzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem surowców roślinnych z własnych upraw oraz w ramach rolniczego handlu detalicznego” – dostępne na stronie internetowej ww.gis.gov.pl
Wytyczne obejmują produkcję żywności z wykorzystaniem surowców roślinnych pochodzących z własnych upraw. Dotyczą one procesu produkcji/przetwarzania żywności, który odbywa się przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń gospodarstwa domowego w kuchni domowej z przeznaczeniem do wprowadzenia do obrotu.